Akhisar Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Alper Alhat, ilçedeki zeytinyağı fabrikacılarıyla bir araya geldi. Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) Manisa İl Koordinatörü Murat Akın’ın da katıldığı toplantıda Alhat, iki faz modelinin sektöre zarar verdiğini belirterek önemli uyarılarda bulunarak, sektörün temel sorunları ve çözüm önerilerini gündeme getirdi.
Prina tesislerinin, karasuyu arıtmak veya değerli ürüne dönüştürmek yerine gizlice doğaya bıraktığını öne süren Alhat, fabrikalara ödenen prina fiyatlarının da her yıl düştüğünü söyledi. Mevcut sistemin çöktüğünü belirten Alhat, “Çözüm entegre zeytinyağı fabrikalarında” diyerek sözlerine şöyle devam etti;
''Akhisar ve çevre ilçelerde 128, Türkiye'de ise yaklaşık bin 600 zeytinyağı fabrikası faaliyet gösteriyor. Zeytinyağı fabrikalarımızın çoğu değirmenci modeli çalışır. Yani müstahsilin getirdiği zeytini, yağa işler., yağın bir kısmını emeğinin karşılığı hak olarak alır. Yağ alındıktan sonra prinası da fabrikacıya kalır. Genel kuraldır; üretimden kalan sekonder çıktılar ya değerli ürün olarak kullanılır ya da bertaraf edilmesi gereken atık olarak önümüze gelir ki bu da ekstra maliyet demektir. Yani değerlendirebilirsen para, satamazsan bela..."
"Geçmişi hatırlarsak, eskiden 3 faz modelinde, kuru prina, prina tesislerine satılır, karasuyu ise kullanmayı bilmediğimiz için dere, göl ve denizlere kontrolsüzce bırakılırdı. Yoğun polifenol içeren karasu, antioksidan etkisi ile suda çözülmüş oksijeni bağlayarak su canlılarını öldürdüğü için çevreyi kirletiyordu. Burada yanlış olan, kötü olan, karasu değil. Bu suyun derelere dökülmesiydi. Karasuyu yıllarca öcü gibi gösterdiler. Doğru kullanmasını bilmiyorsan ve doğaya kontrolsüzce salıyorsan ürünün suçu ne? Kullanmasını bilmediğin her şey tehlikeli ve zararlı olabilir".
‘’Karasu doğru kullanılınca altın değerinde’’
Karasuyun yanlış lanse edildiğini dile getiren Alhat, zeytinyağı üretiminde ortaya çıkan bu sıvının değerli bileşenlere sahip olduğuna dikkat çekerek; “Karasuyun içeriği ilaç ve kimya sanayinde kullanılabilecek polifenollerle dolu. Ayrıca potasyum, fosfor, iz elementler ve vitaminler içeriyor. Zeytinyağındaki ppm düzeyindeki polifenol için güzellemeler yapılırken, burada tonlarcası boşa gidiyor.” dedi.
‘’Tekrar derelere veriliyor’’
İki faz sisteme geçiş sürecinde sektöre ve bakanlığa verilmiş sözlerin tutulmadığını söyleyen Alhat; "Bütün fabrikaların suyu prina tesislerine toplandı, şimdi onlar gizli saklı derelere veriyor. Ne değişti? Koku daha fazla, çevre kirliliği daha fazla, ama zeytinyağı fabrikalarının prina gelirleri gün geçtikçe azalmakta" diye konuştu.
Tekelleşme iddiası
Prina tesislerinin tekelleşmeye gittiği iddialarının sektörü endişelendirdiğini belirten Alhat, “Duyduğumuz kadarıyla artık para vermek yerine fabrikalardan para almayı düşünüyorlarmış. Bu olursa fabrikacı, maliyeti çiftçiye yansıtmak zorunda kalır.” uyarısında bulundu.
Çözüm ne?
Sektörün çıkış yolunun basit ama uygulanabilir bir modelden geçtiğini belirten Alhat, "İmkân ve kabiliyetlerimiz çerçevesinde ayakları yere basan bir projemiz var. Daha ileri prosesler ve yüksek katma değerler mümkün ama biz merdiveninin birinci basamağından başlayacağız. TKDK'ya başvurup zeytinyağı fabrikaları için yeni bir destek modeli oluşturmalarını isteyeceğiz. Her fabrikaya çekirdek çıkarma ve ikinci ekstraksiyon için 3 faz dekantör hibesi ve veya sübvansiyonlu kredi desteği talep edeceğiz" dedi.
Yeni modelin gerçek bir 0 atık projesi olduğunu vurgulayan Alhat, "Bir yem fabrikası ile görüştüm, çekirdeksiz az yağlı prinadan ne kadar varsa satın alabileceklerini ve yemde kullanabileceklerini beyan ettiler. Çekirdek zaten değerli bir yakacak onu söylemeye bile gerek yok. Karasu ise çiftçilere geri verilecek, onlar da kendi bahçelerine bedava sıvı gübre olarak kullanacaklar. Projemiz bu kadar basit. Kirletme yok. Ekstra maliyet yok. Verimlilik ve gelir var" dedi.
Fabrika açmak lisansa bağlanmalı
Sektör için uygulanabilir bir çözüm önerisi hazırladıklarını söyleyen Alhat, TKDK’dan destek modeli oluşturulmasını isteyeceklerini açıkladı: “Her fabrikaya çekirdek çıkarma ve ikinci ekstraksiyon için 3 faz dekantör hibesi veya sübvansiyonlu kredi talep edeceğiz.” dedi.
